Το παρεξηγημένο νυστέρι του καπιταλισμού

Το παρεξηγημένο νυστέρι του καπιταλισμού

του Ηλία Καραβόλια

Διακόσια χρόνια από την γέννηση ενός ανθρώπου που οι θεωρίες του παραμένουν μέχρι σήμερα εστίες μεγάλων ιστορικών και ιδεολογικών διαφορών. Ενός ανθρώπου που μετακίνησε την Ιστορία προς την πλευρά της Οικονομίας φέρνοντας στο προσκήνιο το καλά κρυμμένο μυστικό της ανθρωπότητας: την απόσπαση υπεραξίας και την εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο.

Ο Καρλ Μαρξ δεν είναι η μοναδικά αιτία του στρεβλού μαρξισμού. Ο ίδιος τοποθετήθηκε γι’ αυτό λίγο πριν πεθάνει. Και φυσικά δεν είχε το αλάθητο η σκέψη και τα έργα του. Είδε τον κόσμο μέσα από τα μάτια της Εργασίας, ενός φαινομένου του οποίου την σπουδαιότητα κάλυπτε και καλύπτει πάντα η ανάγκη επιβίωσης του ατόμου. Πολλοί αγνοούν αυτή την διάσταση της μαρξιστικής φιλοσοφίας. Αγνοούν εσκεμμένα την αμιγώς θεωρητική επεξεργασία των σχέσεων παραγωγής και την περιγραφή της ουσίας των σχέσεων παραγωγής: της αλλοτρίωσης, όπως περιγράφεται στα μεγάλα έργα του Μαρξ, στο Κεφάλαιο και στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας.

Αλλά ας αποφύγουμε την θεωρητική και ιδεολογική ανάλυση(όπως τεχνηέντως την αποφεύγουν τα τμήματα οικονομικών επιστημών στις περισσότερες πανεπιστημιακές σχολές του κόσμου !) Ας επικεντρωθούμε στην όποια αξία θα μπορούσε να έχει η σκέψη του Μαρξ σήμερα σε μια εποχή εντεινόμενων ανισοτήτων και ορατής απαξίωσης του μισθού και του μόχθου. Πόσο επίκαιρη είναι πράγματι στην εποχή της άυλης οικονομίας και του διαδικτύου η συνεισφορά του συγγραφέα της θεωρίας της υπεραξίας; Μήπως η σημερινή αποθέωση του ατομικιστικού μύθου -ότι είμαστε οι μοναδικοί υπεύθυνοι για τον εαυτό μας- μοιάζει με την αλλοτρίωση και την πραγμοποίηση που ο Καρλ Μαρξ έγραψε σχεδόν πριν δυο αιώνες; Πόσο άραγε συνειδητοποιούμε τί σημαίνει έλλειψη ταξικής συνείδησης και ότι ένας πιο ανθρώπινος καπιταλισμός περνάει μέσα από την μείωση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο;

Σαφέστατα, δύο αιώνες πριν οι συνθήκες ήταν διαφορετικές. Η Οικονομία δεν γεννούσε ευκαιρίες για όλους. Οι αγορές δεν είχαν παγκοσμιοποιηθεί ώστε να διαχυθούν τα οφέλη του ελεύθερου εμπορίου. Τα δικαιώματα των εργαζομένων δεν είχαν κατοχυρωθεί. Η Δημοκρατία δεν ήταν αυτονόητη. Αλλά ας ακούσουμε ξανά αυτά που ανέφερα. Είναι άραγε σήμερα αυτονόητα; Είναι η Οικονομία δίκαιη για όλους; Γεννάει οφέλη για όλες τις κοινωνίες η παγκοσμιοποίηση και το ελεύθερο εμπόριο; Είναι αυτονόητα και πλήρως κατοχυρωμένα τα εργασιακά δικαιώματα όλων; Ή μήπως είναι αυτονόητη η Δημοκρατία;

Ο Μαρξ έγινε η αιτία του «κακού» που έψαχνε η Ιστορία: του κομμουνισμού. Ευτυχώς, έγινε η αιτία να συνειδητοποιήσει η ανθρωπότητα ότι είναι ουτοπία η αταξική κοινωνία και φυσικά δεν μπορεί να την θεσμίσει καμιά Ιστορία, καμιά Κοινωνία, ποτέ (*). Όμως μην μπερδεύουμε την Ουτοπία με την Γνώση. Τουλάχιστον ας κατανοήσουμε γιατί αυτός ο άνθρωπος επέμεινε να δεί βαθύτερα τις σχέσεις παραγωγής. Γιατί είδε δύο αιώνες πριν από εμάς την καλυμμένη εκμετάλλευση που ζούμε καθημερινά .Γιατί ανέλυσε τους μηχανισμούς απόσπασης μόχθου και διάνοιας από ολιγοπώλια και πλουτοκράτες, από μικρά και μεγάλα αφεντικά. Και γιατί έσκαψε βαθιά στα ορυχεία της εδραίωσης του αχαλίνωτου καπιταλισμού στις ανθρώπινες κοινωνίες.

Δεν βλάπτει το μυαλό η αναζήτηση της γνώσης. Αρκεί να μην επικρατήσει το δόγμα, η επιθυμία, ο ανορθολογισμός. Οι μαρξιστές ερμήνευσαν όπως ήθελαν τον συγγραφέα και φιλόσοφο Καρλ Μαρξ. Το πρόβλημα βρίσκεται μάλλον σε αυτό που εύστοχα περιγράφει ο σύγχρονος διανοητής Ι. Βαλερστάιν: «Μην διαβάζετε αυτούς που ερμήνευσαν τον Μάρξ. Διαβάστε τον ίδιο!‘» Εκεί ακριβώς βρίσκεται το κλειδί της υπαρξιακής ερμηνείας του στρεβλού μαρξισμού που δυστυχώς οδήγησε σε ολοκληρωτικά καθεστώτα και ουτοπικές αναζητήσεις.

(*)Σχόλιο σύνταξης: Η αέναος αναζήτηση της κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και της μετάβασης σε ένα ανώτερο στάδιο πολιτισμού για την ανθρωπότητα συνολικά δεν μπορεί, να θεωρείται ουτοπία, αλλά πρωτεύον ζητούμενο για τον σύγχρονο άνθρωπο και ειδικότερα τον διανοητή. Πολύ περισσότερο που η τεχνολογική πρόοδος έχει κάνει να ωριμάσουν στο μέγιστο δυνατό βαθμό οι αντικειμενικές συνθήκες για μια τέτοια μετάβαση από την κοινωνία της εργασίας σε εκείνη του ελεύθερου χρόνου, που θα επιφέρει επαναστατικές και πρωτοφανείς αλλαγές στην πορεία της ανθρωπότητας. Απομένει η ωρίμανση του υποκειμενικού παράγοντα και μέχρι αυτό να συμβεί θα περάσουμε πολλά στάδια με μεγάλες καταστροφές και δυστυχία σε πλανητικό επίπεδο. Το παλιό πεθαίνει και το νέο αργεί να γεννηθεί, μολονότι έχει γίνει η σύλληψη και κυοφορείται. Ζούμε όντως την -κατά Γκράμσι- εποχή των τεράτων!!

https://www.hereticalideas.gr/2018/05/to-pareksigimeno-nisteri-tou-kapitalismou.html