East Med: Η συμμετοχή της Ελλάδας στη συμφωνία δημιουργίας αγωγού στην Ανατολική Μεσόγειο δεν συνιστά απόκτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων στην ελληνική ΑΟΖ

East Med: Η συμμετοχή της Ελλάδας στη συμφωνία δημιουργίας αγωγού στην Ανατολική Μεσόγειο δεν συνιστά απόκτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων στην ελληνική ΑΟΖ

της Δρ. Κέρη Π. Μαυρομμάτη*

Κατά τη διάρκεια και μετά τη σύναψη της από 2/1/2020 «πολυμερούς συμφωνίας για τη δημιουργία αγωγού στην Ανατολική Μεσόγειο για τη μεταφορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη», δηλ. για την πρόθεση υλοποίησης του αγωγού East Med (Eastern Mediterranean), διατυπώθηκε μία άποψη ότι η Ελλάδα με αυτό τον τρόπο υιοθέτησε ή απέκτησε Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και ασκεί τα προβλεπόμενα κυριαρχικά της δικαιώματα απέναντι στη Τουρκία για την έρευνα και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων στο βυθό και το υπέδαφος της ελληνικής ΑΟΖ, κατά τις σχετικές διατάξεις της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας 1982.

Όμως, κατά τις κατά τις σχετικές διατάξεις της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας 1982, τη σχετική διεθνή νομολογία και τη θεωρία-επιστήμη, το παράκτιο κράτος -Ελλάδα αποκτά και ασκεί κυριαρχικά αποκλειστικά δικαιώματα  για την έρευνα – εκμετάλλευση, διατήρηση -διαχείριση των φυσικών πόρων, ζώντων και μη ζώντων, στο βυθό και στο υπέδαφος της ΑΟΖ και τις προβλεπόμενες αποκλειστικές αρμοδιότητες -δικαιοδοσία στη θαλάσσια ζώνη ΑΟΖ της Ελλάδας, μόνον εφόσον και από τη στιγμή που θα προβεί σε ρητή διακήρυξη υιοθέτησης ΑΟΖ στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα.

Αυτή η προϋπόθεση, είναι συνέπεια του νομικού χαρακτήρα των κυριαρχικών δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους στην ΑΟΖ, ως μη αυτοδίκαιου χαρακτήρα δικαιωμάτων.

Ειδικότερα, ο νομικός χαρακτήρας των δικαιωμάτων κάθε παράκτιου κράτους στην ΑΟΖ:

1. Συνδέεται με την κυριαρχία του παράκτιου κράτους.

Τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους-Ελλάδας για την έρευνα και εκμετάλλευση των φυσικών της πόρων στο βυθό και στο υπέδαφος της ΑΟΖ, είναι (α) κυριαρχικά και (β) αποκλειστικά, δηλαδή κανένα άλλο κράτος δεν μπορεί να  αναλάβει δραστηριότητες έρευνας και εκμετάλλευσης φυσικών πόρων στο βυθό της και στο υπέδαφος της χωρίς τη ρητή συναίνεση του παράκτιου κράτους, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 56 παρ.3 της ΣΔΘ 1982 σε συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου 77 παρ.(1) & (2) ΣΔΘ 1982 για τα αντίστοιχα δικαιώματα του παράκτιου κράτους στο βυθό και στο υπέδαφος της υφαλοκρηπίδας.

Επίσης αποκλειστικά το παράκτιο κράτος, όπως η Ελλάδα, έχει το δικαίωμα να υιοθετήσει μέσα στην ΑΟΖ τα αναγκαία μέτρα για την άσκηση των δικαιωμάτων του και την ανάληψη των υποχρεώσεων μέσα σε αυτή τη θαλάσσια ζώνη, η οποία γι αυτό χαρακτηρίζεται «αποκλειστική ζώνη».

Όμως η ύπαρξη και η άσκηση των  πιο πάνω κυριαρχικών και αποκλειστικών δικαιωμάτων στην ΑΟΖ, διακρίνεται από την ύπαρξη και την άσκηση των αντίστοιχων κυριαρχικών δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους στην υφαλοκρηπίδα του.

Οι διατάξεις του άρθρου 77 παρ 3 ΣΔΘ 1982, θεωρείται ότι ορίζουν ρητά αυτή τη διάκριση του νομικού χαρακτήρα των παραπάνω δικαιωμάτων, όταν ρητά περιλαμβάνουν ότι «τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους στην υφαλοκρηπίδα δεν εξαρτώνται από κατοχή, πραγματική ή ιδεατή, ή από καμία ρητή διακήρυξη».

Επίσης το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης  έκρινε ότι «τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους στην υφαλοκρηπίδα υπάρχουν αυτοδίκαια (ipso facto) και  εξ υπαρχής (ab initio), με βάση την αρχή της κυριαρχίας του παράκτιου κράτους σε αυτό το τμήμα του βυθού».

Δηλαδή η θαλάσσια ζώνη της υφαλοκρηπίδας, κατά  τις διατάξεις του άρθρου 77 παρ 3  ΣΔΘ 1982, ανήκει στο παράκτιο κράτος–Ελλάδα, ανεξάρτητα εάν έχει ή δεν έχει προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια (υλική ή νομική πράξη) όπως διακήρυξη ή δικαιοπραξία – σύμβαση ή προσχώρηση, που έχουν μόνον δηλωτικό χαρακτήρα. Επίσης το παράκτιο κράτος ασκεί όλα τα κυριαρχικά του δικαιώματα του χωρίς να απαιτείται αυτό να προβεί προηγουμένως σε οποιαδήποτε ενέργεια. Η ύπαρξη των κυριαρχικών δικαιωμάτων στην υφαλοκρηπίδα μπορεί να πιστοποιηθεί αλλά δεν προϋποθέτει οποιαδήποτε συστατική πράξη.

Συνεπώς προκύπτει από τα παραπάνω η διάκριση του νομικού χαρακτήρα των δικαιωμάτων του παρακτίου κράτους στην ΑΟΖ απ’ ότι στην υφαλοκρηπίδα ότι αναγνωρίζεται (α) ότι η θαλάσσια ζώνη ΑΟΖ υφίσταται από το χρονικό σημείο που παράκτιο κράτος-Ελλάδα θα την θεσπίσει ή την υιοθετήσει ρητά και (β) τα κυριαρχικά δικαιώματα  έρευνας και εκμετάλλευσης φυσικών πόρων στο βυθό και στο υπέδαφος της ΑΟΖ του παράκτιου κράτους, όπως της Ελλάδας, αποκτώνται μόνον εφόσον και από το χρονικό σημείο που το ελληνικό κράτος, με εθνική νομική πράξη ρητής δήλωσης – ρητής διακήρυξης, υιοθετήσει ΑΟΖ. Δηλαδή η ρητή διακήρυξη του παράκτιου κράτους, έχει συστατικό χαρακτήρα των κυριαρχικών δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους-Ελλάδας σε αυτή τη θαλάσσια ζώνη-ΑΟΖ και αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση άσκησης των προβλεπόμενων κυριαρχικών δικαιωμάτων κατά το δίκαιο της θάλασσας.

Έτσι η σύναψη οιασδήποτε διακρατικής δικαιοπραξίας/συμφωνίας έρευνας και εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων (φυσικού αερίου ή πετρελαίου), όπως είναι η συμφωνία δημιουργίας του αγωγού East Med στην Α. Μεσόγειο, δεν είναι αναγκαία ούτε αντικαθιστά την προαπαιτούμενη ρητή διακήρυξη υιοθέτησης ΑΟΖ από την Ελλάδα με εσωτερική νομοθετική συστατική πράξη για να ασκήσει τα παραπάνω κυριαρχικά της δικαιώματα στην ΑΟΖ της ηπειρωτικής και της νησιωτικής Ελλάδας.

Έτσι η Ελλάδα, μέχρι να υιοθετήσει/διακηρύξει ΑΟΖ με ρητή εσωτερική νομική πράξη, έχει ipso iure τα αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα εξερεύνησης και εκμετάλλευσης φυσικών πόρων στο βυθό και στο υπέδαφος της υφαλοκρηπίδας.

2.Τα κυριαρχικά αποκλειστικά δικαιώματα για την εξερεύνηση και την εκμετάλλευση, τη διατήρηση και τη διαχείριση των φυσικών πόρων, ζώντων ή μη ζώντων στο βυθό και στο υπέδαφος της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας,είναι λειτουργικού χαρακτήρα, δηλαδή αναγνωρίζονται και προβλέπονται για ειδικό λειτουργικό σκοπό, κατά τις διατάξεις των άρθρων 56(1)α και 77 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας 1982ΣΔΘ (1982).

Συνεπώς προκύπτει ότι τα πιο πάνω αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα στην ΑΟΖ, έχουν αντίστοιχο περιεχόμενο και «ίδια ποιοτική αξία με αυτά που έχει και ασκεί το παράκτιο κράτος στην υφαλοκρηπίδα» (βλ. Ε. Ρούκουνας, Διεθνές Δίκαιο,Τ.2, σ.195).

Επιπρόσθετα απαιτείται λόγω του λειτουργικού χαρακτήρα τους, η εθνική νομοθεσία να αναφέρεται ρητά και ειδικά στην  έρευνα και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων του βυθού  και του υπεδάφους.

Από όλα τα παραπάνω, προκύπτει ότι οι κυβερνήσεις του ελληνικού κράτους δεν έχουν την πολιτική βούληση, από το 1995 έως σήμερα, να ανακηρύξουν ρητά και έτσι να υπάρξει ΑΟΖ στην νησιωτική και στην ηπειρωτική Ελλάδα, να οριοθετήσουν ΑΟΖ, να καταθέσουν στον ΓΓ του ΟΗΕ χάρτη με γεωγραφικές συντεταγμένες των σημείων χάραξης των ευθειών γραμμών βάσης.

Δηλαδή, δεν είχαν και η σημερινή κυβέρνηση δεν έχει τη βούληση να ασκήσει τη κυριαρχία του ελληνικού κράτους πάνω στους πλουτοπαραγωγικούς φυσικούς πόρους, αποκλειστικής έρευνας εκμετάλλευσης και διατήρησης/διαχείρισης αυτών των φυσικών πόρων. 

Αντίθετα, από τις δηλώσεις των Ελλήνων πολιτικών, ρητά διατυπώνεται η βούληση συνεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων των θαλασσίων ζωνών ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας με την Τουρκία.

Δηλαδή θέλουν το προβλεπόμενο στις διατάξεις του άρθρου 56 παρ. (1) (3) και 77 κυρίαρχο αποκλειστικό δικαίωμα εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων της θαλάσσιας ζώνης ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, να το παραχωρήσουν στη Τουρκία.

Έτσι γεννάται το ερώτημα, μήπως η πολιτική βούληση της συνεκμετάλλευσης με την Τουρκία των φυσικών πόρων στο βυθό και στο υπέδαφος της ΑΟΖ, είναι η αιτία που οι ελληνικές κυβερνήσεις από το 1995 έως σήμερα:

(α) δεν υιοθετούν/ανακηρύσσουν ΑΟΖ σε ολόκληρη την ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, κατά τη ΔΣΔΘ 1982, (β) δεν οριοθετούν ΑΟΖ ακόμη και με την Κύπρο παρά τη σχετική πρόσκληση του ΥΠΕΞ Κύπρου από το 2003, (γ) δεν ασκούν τα αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα και την αποκλειστική δικαιοδοσία – αρμοδιότητες σε έκταση 200 ναυτικών μιλίων από την αιγιαλίτιδα ζώνη/χωρικά ύδατα, (δ) δεν καταθέτουν ακόμη και από την 27-11-2019 έως σήμερα, στον Γεν. Γραμματέα του ΟΗΕ, χάρτη με γεωγραφικές συντεταγμένες ευθειών γραμμών βάσης από όλα τα ελληνικά νησιά που αποτελούν συστάδα νήσων, ιδιαίτερα Καστελόριζο, Στρογγύλη,  Ρώ, που η Τουρκία και τώρα η Λιβύη δηλώνει στον Γεν. Γραμματέα ότι δεν έχουν τις κατά τη  ΣΔΘ 1982 θαλάσσιες ζώνες ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα.

* Η Δρ. Κέρη Π. Μαυρομμάτη είναι Δικηγόρος, διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου.

από το «https://www.epamhellas.gr/»

 

https://www.hereticalideas.gr/2020/01/east-med-symmetochi-tis-elladas-sti-symfonia-dimioyrgias.html