Κάτι αλλάζει στο λογισμικό του Καπιταλισμού

Κάτι αλλάζει στο λογισμικό του Καπιταλισμού

του Ηλία Καραβόλια

Επανέρχομαι στο πρόσφατο ιστορικό συμβάν με τις αρνητικές τιμές στο χρηματιστήριο πετρελαίου. Και λέω ιστορικό διότι αυτές οι τιμές καταδεικνύουν ότι ενίοτε οι αξίες όχι απλά μηδενίζονται στο χρηματοπιστωτικό σύμπαν αλλά μπορούν να διαπραγματεύονται και με αρνητικό πρόσημο. Εξάλλου είναι εδώ και δυο χρόνια τώρα που το σημαντικότερο των εμπορευμάτων -το χρήμα- απέκτησε αρνητικό πρόσημο. Ποτέ στο παρελθόν δεν έχουν συμβεί παρόμοιες καταστάσεις: κόστος φύλαξης χρήματος, αρνητικές τιμές μελλοντικών συμβολαίων στο πετρέλαιο και φυσικά το πρωτοφανές της ταυτόχρονης καθήλωσης γενικότερης προσφοράς και ζήτησης -με τον μισό πλανήτη να είναι σε δίμηνη καραντίνα.

Κάτι άλλαξε λοιπόν στο λογισμικό του καπιταλισμού. Μετά την ύφεση που ξεκίνησε το 2008, αλλά ξεπεράστηκε στις περισσότερες χώρες, η τωρινή πανδημία με τους θανάτους από τον κορωναϊό έχει μεταλλάξει κατ’ αρχήν την φύση των αξιών. Οι αρνητικές τιμές των μελλοντικών συμβολαίων πετρελαίου και του επιτοκίου του χρήματος μοιάζουν να είναι η δυνητική αναπαράσταση ενός συστήματος που ψάχνει την μετάθεση των ορίων του.

Οι Bryan-Rafferty μας είχαν ειδοποιήσει από το 2006 σε βιβλίο τους (Capitalism with derivatives, Palgrave books) ότι τα παράγωγα είναι χρήμα και όχι απλά διαπραγματεύσιμες αξίες. Γιατί το αναφέρω; Διότι με τα παράγωγα και τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης είναι που αναδιαρθρώνεται το χρηματιστηριακό κεφάλαιο αυτή την εποχή δράττοντας την ευκαιρία με την παγκόσμια καθήλωση της προσφοράς και της ζήτησης.

Να μείνουμε λίγο σε αυτό το σημείο. Τα στοιχήματα στα χρηματιστήρια και τα σύνθετα προϊόντα μεταβλητότητας του κινδύνου είναι το εργαλείο του καπιταλισμού για να μην φρακάρει και να σπάσει τα όρια του. Η μελλοντική συνθήκη εκτέλεσης σε ένα προθεσμιακό συμβόλαιο αντιπροσωπεύει τις μελλοντικές σχέσεις αναπαραγωγής του κεφαλαίου. Τα futures είναι το διαρκές μετατοπισμένο όριο του συστήματος. Ουσιαστικά είναι η προώθηση του χρέους προς το μέλλον. Η μαζική απώθηση στο συλλογικό χρηματοπιστωτικό ασυνείδητο της τωρινής κατάστασης: της αδυναμίας συντονισμού μεταξύ νεκρής οικονομίας και μελλοντικής ύφεσης.

Θα αναρωτηθεί κάποιος τι σχέση έχουν αυτές οι θεωρητικό-φιλοσοφικές αναφορές με την καραντίνα, την πανδημία, την καθίζηση των οικονομιών. Και όμως αυτές οι έννοιες είναι η μεγάλη εικόνα της μετάλλαξης που συμβαίνει στο οικονομικό σύστημα. Διότι υποτίθεται ότι με τα παράγωγα αυτά χρηματοοικονομικά προϊόντα στις αγορές είναι που ιδιώτες, επιχειρήσεις, τράπεζες αλλά και κυβερνήσεις, αντισταθμίζουν τον κίνδυνο της επερχόμενης ύφεσης.Την οποία η Lagarde προειδοποίησε στην σύνοδο κορυφής ότι θα φθάσει στο 15%!

Συμβαίνει όμως κάτι τέτοιο; Εννοώ μπορεί να υπάρξει αποτελεσματική αντιστάθμιση κινδύνου για τις αγορές και για τις οικονομίες; Ή μήπως οι ισχυροί παίχτες των αγορών έχουν οχυρωθεί πίσω από τα πακέτα διάσωσης των οικονομικών που εξήγγειλαν κυβερνήσεις, Ευρωπαϊκή Ένωση και κεντρικές τράπεζες;

Η απάντηση δεν είναι εύκολη παρά την ανάκαμψη των χρηματιστηρίων μέσα στην κορύφωση της πανδημίας. Έπαψε πλέον να είναι καθρέφτης της παγκόσμιας οικονομίας η κορδέλα με τους δείκτες των χρηματιστηρίων στις οθόνες των ειδησεογραφικών πρακτορείων. Αυτό ακριβώς εννοώ ως μετάλλαξη στο λογισμικό του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.

Ζούμε την φάση της αποσύνδεσης των χρηματιστηριακών κεφαλαιοποιήσεων από τον πραγματικό κόσμο της παραγωγής, της εργασίας, του εμπορίου. Δεν είναι απλή απομόχλευση χρεών και ανοιχτών θέσεων σε στοιχήματα ή υποτιμητική κερδοσκοπία (short selling) όπως λένε κάποιοι αναλυτές.

Με τα δεδομένα να δείχνουν ανεργία και κραχ στις εφοδιαστικές αλυσίδες, στις αεροπορικές και μεταφορικές εταιρείες, και γενικά στους περισσότερους κλάδους, θα είναι δύσκολο να αποτιμηθούν οι ζημίες του μέλλοντος στις τιμές διαπραγμάτευσης. Ο λόγος; Οι περισσότεροι οίκοι προβλέπουν με αδιευκρίνιστο σκεπτικό μια ανάκαμψη τύπου V. Να θυμίσω φίλε αναγνώστη ότι υπάρχουν και άλλα γράμματα του αγγλικού αλφαβήτου που χρησιμοποιούνται στην μακροοικονομική για να προσδιορίσουν την φύση της ανάκαμψης (U και W) ή της στασιμότητας (αντίστροφο J και L) Ας περιμένουμε λοιπόν να δούμε το ύψος της βουτιάς πριν βγάλουμε συμπέρασμα για το πώς θα αναδυθούμε ξανά στην επιφάνεια του νερού…

Είναι δεδομένη παγκοσμίως η επερχόμενη ύφεση. Και είναι δεδομένη η μετάλλαξη του καπιταλιστικού μοντέλου. Το καταναλωτικό και παραγωγικό πρότυπο της οικονομίας που θα γεννηθεί μετά από την καθήλωση παραγωγής και κατανάλωσης, είναι σχεδόν άγνωστο.

Οι τιμές των μετοχών, των εμπορευμάτων, των ομολόγων και αρκετών άλλων διαπραγματεύσιμων αξιών είναι πρόσκαιροι δείκτες της δυνητικής αναπαραστατικής ισχύος των χρηματιστηρίων. Η αυτοαναφορικότητα άλλωστε του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου έχει πλέον ενσωματώσει έναν ιδιότυπο κίνδυνο: τον κίνδυνο κατάρρευσης των εκθεσιακών αξιών. Και ως τέτοιες ορίζονται αυτές που στοιχηματίζονται στα προθεσμιακά συμβόλαια στις αγορές και ανατιμολογούνται συνεχώς.

Αυτά τα στοιχήματα είναι που απεικονίζουν προσδοκίες. Εδώ παίζει ρόλο η έννοια της συσχέτισης. Και η συσχέτιση μεταξύ τωρινής και μελλοντικής τιμολόγησης είναι που έχει σήμερα παρά ποτέ σπουδαία σημασία.

Αυτό που είδαμε στο χρηματιστήριο του αργού πετρελαίου πρόσφατα είναι λόγω υπερπροσφοράς και μηδενικής ζήτησης (με ένα fund να μην μπορεί να κλείσει προθεσμιακές θέσεις). Είδαμε συμβόλαια στα -40 $ και μελλοντικά συμβόλαια σε θετικές τιμές. Αυτή η χαώδης διαφορά δείχνει πόσο έχει αποσυντονίσει τις ισορροπίες η πρωτοφανής καθήλωση των οικονομιών παγκοσμίως. Γιατί αυτή την στιγμή που μιλάμε, σε κάποια σημεία του πλανήτη, κάποια εμπορεύματα παράγονται, κάποια φυλάσσονται και κάποια δεν παράγονται καθόλου. Αλλά το δεδομένο είναι ότι σχεδόν για τα περισσότερα δεν υπάρχει προς το παρόν εκτίμηση της ζήτησης….

 

 

https://www.hereticalideas.gr/2020/04/kati-allazei-sto-logismiko-tou-kapitalismou.html